Eskiden beri Denizli’nin ismi, Denizli’nin belediyecilik teşkilatının ne zaman kurulduğu ve 15 Mayıs Milli Mücadeleye katılış günü gibi önemli kutlamaların yapıldığı tarihi günler, tarihi belgeler olmasına rağmen, bazı boşlukların bulunması sebebiyle hep tartışılan konular olmuştur.

Biz, bir araştırmamızda tarihi kaynaklardan yola çıkarak, vesikaları kullanarak Denizli isminin “Dokuz oğuzlarından” geldiğini ortaya koymaya çalışmıştık. Böylece “Donguzlu, Domuzlu, Dengizli” isminin “domuzlu” veya “Suyu bol “ anlamlarından değil, Karadeniz üzerinden gelen ve Bizans tarafından Denizli bölgesine uç karakollara yerleştirilen Türklerin varlığından kaynaklandığını ortaya koymaya çalıştık. Nitekim tarihçi Paul Wıttek tarafından yazılan Menteşe Beyliği isimli eserde; Denizli’de 1047 yılından önce Türklerin varlığının bilindiği belirtilmektedir. Öyle ki, Afşin beyin Selçuklu Sultanı tarafından asi Selçuklu şehzadesini takip ile görevlendirildiği yılarda tahrip ettiği Laodikya ve çevresinde Türklerin varlığı zaten biliniyordu.

İlimizin çok çelişkili olmasa da, bazı tarihi araştırmacılar tarafından “karmaşık ve karanlık” olarak nitelendirilen bir diğer husus da; Milli Kurtuluş günü olarak kutladığımız 15 Mayıs tarihinin ilk çıkış noktası olan 15 Mayıs 1919 tarihinin bir gün önce veya bir gün sonra olduğuna dair tartışmalar vardır.

Aslında tartışma götürmez bir gerçek olan 15 Mayıs 1919 tarihinde İlimizde Müftü Ahmet Hulusi efendi tarafından verilen fetva, ne hikmetse birileri tarafından 16 Mayıs tarihi olarak belirtilmektedir. Oysa İstiklal Savaşı döneminde “Kuvvacı” olarak bilinen ve Türk Milleti’nin yanında yer alan, bugün ise “İstiklal Savaşı Gazetesi” olarak tercüme edilen Milliyet, Akdam vs. gibi gazetelerin eklerinde Denizli’nin 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir’den sonra ikinci olarak Milli Mücadeleye katıldı belirtilmektedir.

Denizli Büyükşehir Kültür yayınları arasında çıkan, “Milli Mücadele’de Denizli  ve Müftü Ahmet Hulusi Efendi” isimli sempozyum bildirilerin toplandığı kitapda yer alan Dr. Ali Sarıkoyuncu tarafından yazılan bildiride (Sayfa 50) bu konu açık bir dille ifade edilmiştir. Yine, İzmir Reddi İlhak Cemiyeti ve İzmir Belediyesi tarafından İzmir’in kenar semtlerden Yunan ordusu tarafından işgal edilmeye başlandığını, öncü birliklerin Rıhtıma geldiğine dair telgraf 14 Mayıs 1919 tarihinde gece yarısı 4.30 gibi bütün yurt sathına olduğu gibi, Denizli’ye de gönderildiği bilinmektedir.

Müftü Ahmet Hulusi efendi, telgrafı alır almaz sabah namazından hemen sonra yanına aldığı Tellal Mahmut efendi ile birlikte sokaklarda İzmir’in işgali konusunda halkı uyarmaya ve öğle saatlerinde Bayramyeri meydanında toplanılması çağrısını yapmıştır. Tellal Mahmut, cebinden verdiği para ile üç beş tellalı daha mahalle aralarına çıkarmıştır.

15 Mayıs Perşembe günü aynı zamanda Denizli’nin pazarıdır. O gün Ahmet Hulusi efendi öğle namazından önce Bayramyeri meydanında Tellal taşı üzerine çıkarak bildiriyi okumuştur. Ardından öğle namazı kılınmıştır.

Bazı araştırmacılar Cuma günü olduğuna dair yazılar yazmışlardır. Telgrafın gelişi, Ahmet Hulusi Efendinin meydanlara çıkışı, gazetelerin bir gün sonra basılarak dağıtıldığı göz önüne alınırsa Cuma günü olması mümkün değildir. Tarhan Toker ve bu olayı ondan alıntı yapan merhum araştırmacı Şükrü Tekin Kaptan haricinde hiçbir araştırmacının kitabında 16 Mayıs 1919 Cuma günü olarak geçmemektedir.  Keza, Denizli merkezden sonra hemen ilçelerimizde milli mücadeleye katılmışlardır. Tavas’ın katılma tarihi 16 Mayıs 1919’dur. 

Dolayısıyla 15 Mayıs tarihi Denizli’de kurtuluş meşalesinin yandığı gündür. Bu Denizli’ye gelen telgraf ve olayı anlatan bilim adamlarının araştırmaları ile sabittir. Bizim kanaatimizce bu tür önemli günleri dini günlerle bağdaştırmaya çalışmak tarihi belgelerle ters düşmek ve olayı sapıtmaktan öteye geçmemektedir.